سوزن دوزی

صفحه اصلی > اخبار و مقالات > سوزن دوزی

سوزن دوزی

سوزن دوزی ها اغلب بر روی پارچه هایی از جنس کتان انجام میگیرد ولی گاهی اوقات هم از پارچه های ابریشم برای این منظور استفاده می کنند. شیوه انجام کار به این شکل است.

رایحه مزون
1399/03/11
0

هنر سوزن دوزی زیر مجموعه صنایع دستی و هنرهای ایرانی است که به وسیله نخ وسوزن روی پارچه ودیگر بافت ها انجام میشود. این هنر بیشتر درشهرها واستان هایی چون استان سیستان و بلوچستان (بلوچ ها)و بعضی از مناطق دیگر ایران همچون اصفهان(ارامنه)، بختياري ها، شمال كشور(تركمن‌ها)، خراسان و يزد( زرتشتيان يزد) صورت میگیرد. سوزن‌دوزي‌ها در اين مناطق از لحاظ طرح، رنگ و نوع دوخت با هم متفاوت هستند. خواستگاه سوزن دوزی درایران سیستان وبلوچستان است که توسط زنان بلوچ انجام میگیرد . شهرستان ایرانشهر واقع در بلوچستان در سال ۱۳۹۷ به عنوان شهر ملی سوزن دوزی ثبت شد. سوزن دوزی بلوچی یا بلوچی دوزی انواع خاصی از سوزن دوزی می باشند که زنان بلوچ انجام می دهند این طرح‌ ونقش سوزن دوزی الهام گرفته شده از ‌ رویاهای زنان بلوچ است تا از طبیعتی که در آن زندگی می‌کنند. بسیاری از طرح های خاص سوزن دوزی بلوچستان از ایرندگان وقاسم اباد بمپور برروی لباس های فرح دیبا در دروه پهلوی دوم توسط زنان این منطقه به انجام رسیده است . درهمان زمان هنر سوزن دوزی بلوچی موفق به دریافت مهر اصالت ازجانب سازمان یونسکو شد.

تاریخچه سوزن دوزی

سختی های زندگی چادر نشینی، گذراندن تمام روز در چادر و کوچ کردن مداوم، به جنس حساسی چون پارچه آسیب می زند و به همین دلیل باعث شد تا نمونه های تاریخی معدودی از پارچه های سوزن دوزی برای نسل های بعد بماند.به عنوان قدیمی ترین نمونه به جا مانده از سوزن دوزی مربوط به قرن ۱۸ و اوایل قرن ۱۹ است. البته در اوایل قرن پانزدهم، روی گونزالس د کلویجو (Ruy Gonzáles de Clavijo) که سفیر پادشاه هنری سوم، در دربار تیموریان بود، در خاطر روزانه اش توضیحات مفصلی در مورد پارچه های سوزن دوزی مکتوب کرده است که این نوشته ها نشان از قدمت و رواج این هنر در آن دوره دارد.

کاربرد پارچه های سوزن دوزی شده در زمان های قدیم

کاربرد پارچه های سوزن دوزی شده در چادرهای عشایر به عنوان یک رویه و یا بقچه محافظ برای پارچه ها و لوازم داشت. آنها همچنین از سوزن دوزی به عنوان فرش مخصوص نماز (سجاده)، روتختی و رویه نشیمن استفاده میکردند.

پارچه های سوزن دوزی شده دارای اهمیت نمادین نیز بودند. این پارچه ها به عنوان هدیه توسط عروس و مادر عروس به داماد داده می شد و نماد پیوند میان دو خانواده و تعهد عروس و داماد نسبت به هم در زمان نامزدی بود. هم چنین داشتن این نوع پارچه ها در مواقع سختی کمکی بود برای تامین مایحتاج زندگی که در این صورت با اشیای مورد نیاز مبادله می شدند. خلعتی ها با صبر و زیبایی با نقش هایی که نمادهای شانس، سلامتی، عمر طولانی و باروری بودند، توسط دستان زنان عشایر گلدوزی می شدند.

نمونه کار هنرجوبان آموشگاه خیاطی رایحه مزون ، آموزشگاه خیاطی ، آموزشگاه خیاطی در اصفهان

پارچه های سوزنی چه ویژگی هایی دارند؟

سوزن دوزی ها اغلب بر روی پارچه هایی از جنس کتان انجام میگیرد ولی گاهی اوقات هم از پارچه های ابریشم برای این منظور استفاده می کنند. شیوه انجام کار به این شکل است که ابتدا الگو ها بر روی پارچه های کتان کشیده و سپس گلدوزی می شوند. معمولا این پارچه ها در دو یا چند تکه جدا گانه آماده و در نهایت به همدیگر دوخته می شوند.

چهارنوع دوخت سنتی و مخصوص به نام های تامور، باسمه، زنجیره ای و کاندی خیل (Tambour, Basma, Chain and Kanda-khayol) برای گلدوزیِ انواع مختلفی از طرح ها و الگوهای سوزن دوزی مورد استفاده قرار می گیرند.

نخ های مخصوص سوزن دوزی معمولا با استفاده از رنگ های گیاهی تهیه می شوند، اما در سوزن دوزی های جدید و صنعتی رنگ های مصنوعی نیز به کار می روند؛ هرچند این رنگ ها به اندازه رنگ های طبیعی کنتراست و شفافیت ندارند.

برای تهیه هر کدام از رنگ های طبیعی از یک گیاه به خصوص استفاده می شود. مثلا در رنگرزی به شیوه سنتی رنگ آبی نیلی را از ایندیگو (Indigo)، قرمز را از دانه های روناس، سبز را از ترکیب سماروغ (نوعی قارچ) و نیل می گیرند و سیاه را از ترکیب اکسید آهن و پسته می گرفتند.

کاربرد سوزن دوزی

در حالت معمول وایده آل هنر سوزن دوزی باید به عنوان یک اثر هنری و یک محصول تزئینی بر روی دیوار آویخته شوند. البته لازم به ذکر است که این پارچه ها در ایران و یا مناطقی مانند فلسطین از گذشته در پوشاک و لباس های محلی و امروزه در اکسسوری هایی نظیر کیف و کفش و … هم کاربرد دارند.